اثر حمل و نقل بر محیط زیست شهری

ولی همان طور که می دانیم هر توسعه ای به خصوص توسعه در صنعت حمل و نقل دارای یک سری خصوصیات و ویژیگیهای مهم می باشد که در کنار آن ویژیگیهای منفی اینگونه توسعه را نیز باید در نظر گرفت تا توسعه ما حالتی پایدار پیدا کند.در این مقاله ضمن برشماری گروههای مختلف حمل و نقل ، اثرات متقابل زیست محیطی آنها مورد بررسی قرار گرفته است .

مقدمه : حمل و نقل آثار متفاوت زیادی از قبیل آلودگی هوا و آلودگی صدا ی حاصل از تردد جاده ای بر محیط زیست وارد می سازد .

ضمن آنکه اثرات دیگری همچون آلودگی نفتی حاصل از ترابری دریایی و کاهش منابع و تخلیه مواد زاید به اتمسفر که در اثر مصرف انرژی صورت می پذیرد ، پدیدار میگردد. علاوه بر موارد فوق ، مواد خام منابع طبیعی و تمامی منابع آبی درون خشکی به مصارف تولید وسایط نقلیه ، راهسازی ، ساخت بنا در ، فرودگاهها و راه – آهن می شود. آثار سوء زیست محیطی و اجتماعی غیرمستقیم هم وجود دارد که از گسترش راهها به سوی مناطق دوردست و امکان دسترسی به این مناطق حاصل می گردد.

اثرات سوء زیست محیطی هر یک از اشکال حمل و نقل را می توان بر اساس منشا ایجاد اثرات حاصل از زیرساختها و عملیات مربوط به ناوگان وسایط نقلیه و دورافکندن موارد مستعمل آن دردامنه گسترده تری تقسیم بندی نمود.

با وجود آنکه پیشرفتهای موجود در حمل و نقل سبب سهولت در امر جابجایی فیزیکی می شود ، لکن بسیاری از هزینه های زیست محیطی حاصل از حمل و نقل نادیده گرفته می شود.

اثرات کلی حمل و نقل بر محیط زیست عبارتند از :

* اثر بر منابع طبیعی

* اثر بر کیفیت هوای شهری

* سایر آثار وارده بر محیط زیست شهری مانند آلودگی هوا ، آلودگی _ صوتی و آلودگی آبهای زیرزمینی و …

*تولید مواد زاید ناشی از دفع خودروهای اقساطی که مشکل تولید انبوهی از مواد زاید جامد را در پی دارد.

* آثار آن بر محیط زیست جهانی سیستم حمل و نقل جاده ای و شهری و اثر آن بر محیط زیست :

* آلودگی هوا : آلودگی هوا در اثر آزاد شدن سوختهای فسیلی موتور وسایط نقلیه به هوا می باشد و غلظت و اختلاط این مواد آلاینده بستگی به سرعت ، شتاب و یا در جا کار کردن وسایط نقلیه دارد . مواد آلاینده که عامل آلودگی هوای شهرها می باشند ، عبارتند از :

*مونوکسید کربن : که این گازدر غلظتهای پایین نیز سمی است و می – تواند باعث تهوع ،سردرد و سرگیجه شود .

* اکسیدهای نیتروژن

* هیدروکربن ها

* ازن

* ذرات معلق که شامل ذرات گرد و غبار معلق می باشد .

امروزه برنامه های مدیریتی برای کنترل و کاهش آلودگی هوا ، از مهمترین راهکارها محسوب می شوند و این امر جز از طریق در دست داشتن یک منبع اطلاعاتی صحیح و دقیق از وضعیت هوای محیط امکان پذیر نخواهد بود . یکی از مهمترین منابع برای تامین اطلاعات فوق ، ایستگاههای سنجش آلودگی هوا هستند .

البته در ساخت ایستگاههای سنجش آلودگی هوا ، باید یکسری پارامترها مورد توجه قرار بگیرند که عبارتند از :

* فاصله از خیابان بیش از ۲۰ متر

* فاصله ازنزدیکترین درخت بیش از ۲۰ متر

* فاصله از منابع تولید آلودگی مانند کارخانه ها و دودکشها بیش از ۲۰ متر

* فاصله از موانع به اندازه دو برابر ارتفاع آن مانع باشد .

* فاصله از سطح زمین به اندازه ۳ متر تا ۱۵ متر باشد .

البته این نکته را باید درنظر داشت که فضای شهرها ظرفیت لازم را پاکسازی و تصفیه هوای خود داراست و این ظرفیت از آنجا تحلیل می شود که هوای گرم حاوی منابع آلاینده ، به دلیل سبکی بالا رفته و هوای خنک و تمیز اطراف شهر جای آن را می گیرد .

ولی در بعضی از شهرها که موقعیت جغرافیایی ویژه ای دارند و اطراف آن را کوهستان احاطه کرده و یا ارتفاع محل احداث شهر ، ممکن است در بعضی از فصول سال بخصوص در فصل زمستان ، هوای گرم ناشی از آلاینده ها در سطوح نزدیک به زمین ، بسرعت حرارت خود را از دست بدهد و تبدیل به یک هوای سنگین و سرد شود و این مساله موجب می شودجریان هوای گرم و سرد ، نتواند جریان یابد و در آن شهر وارونگی رخ می دهد که بسیار خطرناک است .

راههای مقابله با آلودگی هوا ناشی از حمل و نقل شهری

*استفاده از بنزین بدون سرب

*گازسوز کردن وسایل نقلیه موتوری

*اهمیت دادن به توسعه فضای سبز شهری ( کاشت درختان و گیاهان در محدوده فضای شهری و در کنار جاده ها با حفظ حریم جاده )

*استفاده از وسایط نقلیه عمومی مانند اتوبوسها به شرطی که وسایط نقلیه عمومی گازسوز بوده و مستعمل نباشند . آلودگی صوتی : پیامدهای زیانبار آلودگی صوتی بر انسان به صورت مستقیم و در کوتاه مدت پدیدار نمیشود بلکه در درازمدت مستقیما در دستگاه عصبی اثر گذاشته و پیامدهای منفی آن بروز می کند . بهترین راههای مقابله با آلودگی صوتی ناشی از حمل و نقل شهری و جاده ای عبارتند از :

*ایجاد منطقه حایل به گونه ای که فاصله مناطق مسکونی از راههای حمل و نقلی زیاد و در حد استاندارد باشد .

*استفاده از گیاهان به عنوان سدهای طبیعی در مقابل صوت که می توان با کاشت درختان در کناره خیابانها و بزرگراهها و جاده های دسترسی به شهرها ، آلودگی ناشی از صدا را کاهش داد .

*احداث خاکریز سبز که این خاکریزها به گونه ای ساخته می شوند که به طرف خیابان و بزرگراه متمایل هستند و نقش مهمی را در کاهش آلودگی صوتی ایفا می کنند .

*ایزوله کردن ساختمانها

*از رده خارج کردن وسایط نقلیه پر سر و صدا و مستعمل که عامل اصلی آلودگی صدا در شهرها هستند .

*اولویت در ساخت و استفاده از مترو در شهرهای بزرگ و پر سر و صدا

*جلوگیری از تردد وسایط نقلیه در مرکز شهرها و جایگزینی آن با اتوبوس و مترو

*کاهش صدای وسایط نقلیه پر سر و صدا با استفاده از انواع پلاستیکهای ضد صوت که دراطراف موتور اتومبیلها به کار گرفته می شوند .

*کاهش مزاحمتهای صوتی از طریق تشکیل موانعی بین وسایط نقلیه و شنونده که می توان از فضای باز منازل مانند باغچه ها و یا نصب شیشه های دوجداره و بهبود سیستم تهویه در آپارتمانها استفاده کرد .