تاریخچه حمل و نقل عمومی در ایران

راهینو همراهی نو | تاریخچه حمل و نقل عمومی در ایران؛

در قرن هیجدهم میلادی حمل و نقل بار و مسافر اغلب در مسیرهای شهری و بین شهری با گاری و یا حیوانات انجام می گرفت که با مشکلات زیادی همچون دزدان و یا بیماری مسافران روبرو بود و مهم تر آنکه سفرهای سیاحتی – زیارتی و یا تجاری اغلب چند روزه و یا گاهاً چند ماهه طی می شد که سالمندان همچنان خاطرات خود را اینگونه آغاز خواهند کرد که در سفر مشهد چندین روز در مسیر بودیم .

با انقلاب صنعتی و تاثیرات شگرف آن بر علوم ، سهم صنعت حمل و نقل از این تحول ایجاد موتورهای بخار بود . ایجاد این نوع موتور با ایجاد ریلهای چوبی در حمل و نقل شهری همگام گردید و اولین بار در شهر لندن پایه گذاری شد .سرعت در حمل و نقل افزایش یافته و حداکثر سرعت آن به ۳۵ کیلومتر در ساعت رسید و می توانست ۱۵ مسافر را جابجا نماید .

مرحله بعد بهینه سازی موتورها با اختراع موتورهای احتراقی بود که یکی از عجایب زمان خود بشمار می رفت .

پس از اختراع موتورهای احتراقی اتومبیل های شخصی به زندگی شهر نشینی وارد شد و سمت و سوی حمل و نقل را به سوی خود سوق داد .

اما حرکت خودروهای شخصی نیازمند قوانین خاص خود بود که به مرور زمان این قوانین تشکیل و بهینه گردید .

با توجه به دست ساز بودن اتومبیل های شخصی تعداد کمی از آنها سفارش داده شده بودند و قیت بالایی  داشت اما با توجه باینکه تسهیلات زیادی نسبت به کالسکه و درشکه های اولیه داشت از آن استقبال شد .

اولین اتومبیل در لندن ساخته شد و بالاجبار معابر و گذرها تغییر کرد و بازار روز تقاضای ساخت اتومبیل های عمومی با قیمت پایین تر و گنجایش مسافر بیشتر را به کارخانه اولیه اتومبیل سازی دادند و این مهم صورت گرفت .

در قرن نوزدهم ایران مورد توجه به روسها و اروپائی ها قرار گرفت و با توجه به چاه های نفت آن تصمیم به سرمایه گذاری در ایران نمودند که صنعت حمل و نقل نیز جزء سرمایه گذاری آنان بود و با توجه به میزان کرایه ، سودآوری و زیر ساختهای حمل و نقل توجیه اقتصادی آن را رد کرد به همین دلیل اتوبوس مذکور به یکی از تجار ایرانی به نام معین التجار فروخته شد .

معین التجار پس از انقلاب مشروطه اتوبوس خود را به تهران آورد و با کرایه هر نفر ۳ شاهی مشغول به کار گردید پس از مدتی تقاضا برای استفاده از اتوبوس افزایش یافته و در چند سال بعد چندین اتوبوس توسط تجار مختلف وارد تهران گردید و در امر حمل و نقل مسافر مشغول به کار گردید .

اتوبوسها با توجه به طی مسافت از اروپا تا ایران مستهلک می گردید ضمناً هزینه حمل و نقل بالاتر را طلب می نمود این مشکلات باعث پایه گذاری صنعت اتومبیل سازی در ایران گردید .

براین اساس صنایع مونتاژ خودرو برای اولین بار در شهرهای تبریز – رشت و تهران آغاز به فعالیت نمود . این کارخانجات اغلب با مونتاژ قطعات خودرو و ساخت بعضی از قطعات بدنه تاسیس گردید و به مرور زمان دولت ایران به ایجاد صنایع جانبی و زیر ساختها پرداخت .

اولین اتوبوسهای حمل و نقل مونتاژ شده در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی در تهران آغاز به کار کرد . در آن سال همچنان تعداد درشکه های فعال در سیستم حمل و نقل حدود ۵۰۰ دستگاه بود و حدود ۵% جابجایی مسافر توسط اتوبوسها انجام می گرفت .

در سال ۱۲۹۸ و در زمان صدارت وثوق الدوله نارضایتی مردم از حمل و نقل عمومی افزایش یافت و دولت مصمم شد با ایجاد یک اداره به سازماندهی و نظم بخشیدن به حمل و نقل شهری بپردازد که پس از مدتها بررسی این اداره در شهرداری    ( بلدیه ) پایه گذاری گردید .

شهرداری موظف گردید قوانینی ایجاد نماید تا تسهیلات لازم را برای مسافران ایجاد نماید این قوانین شامل میزان کرایه ها ساعت کارکرد رانندگان و آئین نامه انضباطی بود و اولین گام در این راستا ، دریافت پلاک شناسائی خودرو بود .

گام بعد در زمان کریم آقا بوذر جمهری بود که خطوط ناوگان دارای ناظمی گردید تا خطوط را کنترل نماید .

در سال ۱۳۲۰ تعداد ۱۰۰ دستگاه اتوبوس در شهر تهران کار می کرد که حدود ۹۰ دستگاه بنز بود ۱۰ سال بعد در سال ۱۳۳۰ اتوبوسهای زایس روسی وارد ایران شد که در سال ۱۳۳۱ اجازه فعالیت شرکتهای خصوصی حمل و نقل هم صادر گردید .

در سال ۱۳۳۱ جهت ساماندهی وضعیت ناوگان اتوبوسرانی ، قانون تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی با سرمایه ای حدود ۳۰۰ میلیون ریال تصویب شد .

با توجه به افزایش شدید جمعیت می بایستی تعداد ناوگان اتوبوسرانی افزایش می یافت لذا در سال ۱۳۴۲ به جهت سازماندهی و پاسخ به نیاز مردم کمپانی ایران ناسیونال تشکیل گردید و شروع به مونتاژ قطعات خودروهای وارداتی نمود و سالیانه یکصد دستگاه اتوبوس را تحویل خطوط می داد .

در سال ۱۳۴۸ بود که اولین اتوبوس دو طبقه در ایران مونتاژ گردید و مشغول به کار شد و روز به روز با افزایش جمعیت و تقاضای بیشتر حجم کار نیز افزایش می یافت که لازمه آن افزایش نیروی متخصص و فضای مناسب بود .