نقش حمل و نقل در دستیابی به توسعه پایدار

راهینو|نقش حمل و نقل در دستیابی به توسعه پایدار

حمل و نقل یا ترابری به جابجایی یا انتقال انسان، حیوان و کالا از جایی به جای دیگر گفته می شود که برای دستیابی به این هدف به مجموعه ای از وسایل، امکانات، تسهیلات و قوانین نیاز است. در یک طبقه بندی کلی از حمل و نقل سه بخش زیرساخت، بهره برداری و وسائل نقلیه را می توان نام برد. جاده ها، خط های راه آهن، راه های هوایی و آبی جزو زیرساخت ها به شمار می روند و اموری مانند چراغ های راهنمایی و شیب سنج ها، سوئیچ های راه آهن و کنترل ترافیک هوایی که کنترل سیستم را انجام می دهند در مجموعه فعالیت های مربوط به بهره برداری قرار می گیرند و وسائل نقلیه نیز دو دسته شخصی و عمومی را شامل می شود.

حمل و نقل که به سه صورت زمینی، دریایی و هوایی انجام می پذیرد، نقش قابل توجهی در پیشرفت کشورها دارد و این صنعت همگام با گسترش تکنولوژی های مختلف در دنیا، نیازمند توسعه و نوآوری است.این صنعت در ایران، فراز و فرودهایی را تجربه کرده که همواره هدف آن تلاش برای رسیدن به جایگاهی مطلوب و فردایی بهتر بوده است.

با توجه به شرایط راهبردی این مرزوبوم در منطقه حساس خاورمیانه، ایجاد سیستم حمل و نقل کارآمد در توسعه اقتصادی و اجتماعی، جایگاه و نقش ویژه ای دارد. در تاریخ تحولات صنعت حمل و نقل کشور، روزهای سرنوشت سازی بوده اند که نقش تعیین کننده ای در انسجام شبکه حمل و نقل داشته اند و ۲۶ آذر ۱۳۶۲ هجری خورشیدی، از جمله این روزهاست.

شورای فرهنگ عمومی کشور در ۱۳۷۶ خورشیدی بر پایه پیشنهاد وزارت راه و ترابری ۲۶ آذر را به نام روز «حمل و نقل» نامگذاری کرد تا اینگونه مردم جامعه بیش از گذشته از نقش و جایگاه بخش حمل و نقل و اهمیت آن آگاهی یابند. این روز به منظور تکریم شغل رانندگی به عنوان یکی از مشاغل سخت و تاثیرگذار در فعالیت‌های اقتصادی و تجاری کشور در روزهای پایانی ۱۳۸۹ خورشیدی با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به روز «حمل و نقل و رانندگان» تغییر نام یافت و از ۱۳۹۰ خورشیدی در تقویم رسمی کشور جای گرفت.

شهرام جباری زادگان درباره نقش حمل و نقل در توسعه و وضعیت اقتصادی یک جامعه گفت: حمل و نقل در یک نگاه کلی به عنوان شریان اصلی پیکره جامعه به شمار می رود و در صورتی که دچار اختلال شود همه اندام های آن با مشکل روبرو خواهد شد، چرا که تمام افراد در یک اجتماع شهری با آن در ارتباط هستند و به طور مستقیم در زندگی آنها تاثیرگذار است.

همچنین اقتصاد یک جامعه پیوند جدانشدنی و ناگسستنی با حمل و نقل دارد به طوری که اگر این امر به خوبی انجام بگیرد، پیشرفت و توسعه را به همراه خواهد داشت و در صورت بیمار بودن آن نیز اقتصاد هم با مشکل روبرو می شود. جامعه ای که از حمل و نقل شکوفا برخوردار باشد و این صنعت به صورت پایدار، کارآمد و موثر عمل کند، می تواند از اقتصاد پویایی بهره مند شود.
وی حمل و نقل درون شهری در شهرها و کلان شهرها را دارای اهمیت ویژه ای دانست و تصریح کرد: هرچه جمعیت و وسعت یک شهر بزرگتر باشد این امر نیز نقش اساسی تری را ایفا می کند. کلانشهری مانند تهران با بیش از ۹ میلیون تن جمعیت با پیچیدگی های بسیاری در این زمینه روبروست و به برنامه ریزی های بیشتری در این عرصه نیاز دارد.

این کارشناس برنامه ریزی شهری در ارتباط با دسته بندی وسائل حمل و نقل عنوان کرد: به طور کلی در شهرها وسائل حمل و نقل به دو بخش شخصی و عمومی تقسیم می شوند. وسائل نقلیه شخصی خودروهایی هستند که شهروندان برای انجام دادن امور روزانه خود با استفاده از آنها در سطح شهر جابجا می شوند که خود در دو گروه چهار چرخ و دوچرخ مانند موتورسیکلت ها قرار می گیرند.

وسائل نقلیه عمومی در کلانشهری مانند تهران در سه بخش ریلی با محوریت مترو، اتوبوس با تاکید بر اتوبوس های تندور و نیمه عمومی با محوریت تاکسی ها و آژانس ها وجود دارند.

وی با بیان این که اکنون سهم وسائل نقلیه عمومی از جابجایی های سطح شهر تهران ۶۰ درصد عنوان شده که نسبت به دهه گذشته با رشد چشمگیری روبه رو بوده است،اظهار داشت: این امر نشان از توسعه این خودروها در این مدت زمان و استقبال عمومی شهروندان تهران برای این نوع جابجایی دارد. در حال حاضر روزانه ۲۰ میلیون جابجایی در شهر تهران رخ می دهد که از این میزان ۱۲ میلیون با استفاده از وسائل نقلیه عمومی و هشت میلیون با وسایل شخصی انجام می شود.

جباری زادگان افزود: به طور متوسط ناوگان اتوبوسرانی تهران روزانه ۴.۵ میلیون مسافر را به مقصد مورد نظر انتقال می دهد که از این میزان دو میلیون جابجایی به وسیله اتوبوس های تندرو صورت می گیرد. ۷۸ هزار دستگاه تاکسی شهر تهران نیز عهده دار جابجایی ۴.۵ میلیون مسافر در روز هستند و ناوگان ریلی تهران(مترو) نیز به عنوان سالم ترین، ارزان ترین، سریع ترین روش حمل و نقل روزانه سه میلیون مسافر را به مقصد می رساند. استفاده از قطارهای درون شهری برای دستیابی به هوایی پاک بسیار مطمئن هستند و مورد حمایت دوستداران محیط زیست قرار دارند.

وی درباره برآورد دقیق از تعداد وسائل نقلیه در تهران یادآور شد: به دلیل اینکه برآورد دقیقی از تعداد وسائل نقلیه صورت نگرفته است، آمار مشخصی را نمی توان ارائه کرد اما به طور حدودی در تهران دو تا سه میلیون دستگاه وسیله نقلیه شخصی وجود دارد یعنی هر سه تا چهار فرد از جمعیت ۹ میلیونی این کلانشهر یک خودرو در اختیار دارند. همچنین تخمین زده می شود که با وجود یک تا ۱.۵ میلیون موتورسیکلت در سطح شهر، از هر شش تا ۹ تن در تهران یک فرد موتورسیکلت سوار است.

این کارشناس برنامه ریزی شهری با بیان اینکه هر اتوبوس در تهران روزانه دو هزار مسافر را جابجا می کند اما خودروهای شخصی، مورد استفاده یک تا دو تن قرار می گیرند از شهروندان خواست برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک موجود در سطح شهر از وسائل نقلیه عمومی استفاده کنند.

وی مترو را به عنوان پایه حمل و نقل در شهرهای پیشرفته دنیا توصیف کرد و در ادامه بیان داشت: سیاست های زیست محیطی و بین المللی بر استفاده از مترو تاکید می کنند و این سیاست را مدیریت شهری تهران نیز در نظر دارد و به این منظور نسبت به راه اندازی خط ها و ایستگاه ها ی مترو اقدام می کند. استفاده از دوچرخه، سوخت های پاک و پیاده روی نیز به کمتر شدن گازهای گلخانه ای و در نتیجه در کاهش آلودگی هوا موثر است، موردی که کنفرانس تغییرات اقلیمی که چند روز پیش در پاریس برگزار شد نیز به آن اشاره کرد.

جباری زادگان اظهار داشت: حمل و نقل عمومی در تمام جهان امری اقتصادی نیست بنابراین دولت ها باید در همه شهرهای دنیا با اختصاص یارانه و حمایت های قابل توجه خود سبب شوند تا حمل و نقل عمومی با کمترین هزینه انجام شود. در صورتی که این نوع از جابجایی مورد حمایت قرار نگیرد، کارایی لازم را نخواهد داشت و به دنبال آن مشکل های بسیاری برای جامعه به وجود خواهد آمد. مردم به دلیل ترافیک های موجود در سطح شهر مجبور هستند که برای استفاده بهینه از زمان خود، حتی با وجود ازدحام جمعیت در اتوبوس های تندرو و مترو با این وسائل جابجا شوند. استقبال از این حمل و نقل با وجود کمبودها و کاستی های موجود، نشان می دهد که این بخش بیش از پیش نیازمند حمایت دولت است.

این کارشناس برنامه ریزی شهری در پایان با ارائه پیشنهاداتی برای سیاست گذاری دولت گفت: دولت می تواند با تهیه اتوبوس و افزایش ناوگان اتوبوسرانی تهران به دو برابر میزان کنونی آن، رفت و آمد مردم این شهر را آسان نماید و با افزایش انگیزه مردم برای استفاده از وسائل نقلیه عمومی به کاهش آلودگی هوا کمک کند. آلودگی هوای تهران پیر و جوان نمی شناسد و همگان را به کام خود فرو می برد، پس نیازمند رسیدگی بیشتر مسئولان و متولیان این امر است.